De brancheorganisatie voor granen, zaden en peulvruchten

Dankzij de ligging en de faciliteiten van de Rotterdamse en Amsterdamse havens en die van Vlissingen én de uitstekende ontsluiting op het achterland (via binnenwateren en wegen/ rails) is Nederland een
handelsland en speelt het al decennia een belangrijke rol in o.a. de graanhandel. In deze havens worden grote hoeveelheden agri-bulk,goederen op -en overgeslagen.

Voorbeeld: 6,6 miljoen ton agri-bulk in Amsterdam (2021)1* en 8,6 miljoenton agri-bulk in Rotterdam (2021)**.

*   Portofamsterdam.com/nl/jaarverslag (blz. 16)
**  Portofrotterdam.com/jaarverslag-2021 (overslag kerncijfers)

Jaarlijks worden er zowel in de Nederlandse zeehavens (o.a. Rotterdam, Amsterdam, Vlissingen) agri grondstoffen geïmporteerd. Sommige agrarische grondstoffen worden in het Havengebied verwerkt (o.a. crushfabrieken), een deel is voor Nederlands gebruik, maar het merendeel
wordt weer geëxporteerd naar andere EU-landen. Dat zijn vooral Duitsland, België en Frankrijk. Nederland is dus exporteur.
Het betreft granen zoals tarwe, gerst, haver, mais, oliehoudende zaden zoals raapzaad en zonnebloempitten alsmede hun bijproducten (o.a. sojaschroot, raapschroot etc.).

Toelichting: sojaschroot is de gecrushte en vermalen binnenkant van de sojaboon, zonder de buitenste schil en zonder de olie die daarin inzit.
Raapschroot is de grondstof die overblijft na de extractie van raapzaad om de olie eruit te halen.

Afhankelijk van de kwaliteit worden granen gebruikt voor humane consumptie of voor diervoeding. Granen die niet geschikt zijn voor humane consumptie gaan naar diervoeding. Dieren krijgen dus de grondstoffen en
de bijproducten van grondstoffen die niet geschikt zijn voor humane consumptie.

Voorbeeld: Zo moet bijvoorbeeld tarwe een bepaald eiwitgehalte hebben, wil je er een brood van kunnen bakken.

Mais wordt vooral gebruikt in veevoeder, als zetmeelbron. De korrelmais die uit Oekraïne geïmporteerd wordt naar NL is voerkwaliteit.

Nederland importeert granen, vooral mais en oliehoudende zaden uit Oekraïne. Het betreft korrelmais met voerkwaliteit. Voor de oorlog werd in Oekraïne o.a. 35 miljoen ton mais en 25 miljoen ton tarwe verbouwd. Gezamenlijk zijn Oekraïne en Rusland goed voor 30% van
de wereldwijde export van granen. Tarwe voor humane consumptie uit Oekraïne en Rusland werd (voor de oorlog) vooral naar het Midden-Oosten en Noord-Afrika geëxporteerd, via relatief korte transportroutes.
Circa 20% van de Oekraïense mais wordt geëxporteerd naar de EU (waaronder Rotterdam), de rest naar China, Egypte en Turkije*.

* Impacts of the conflict in Ukraine on global food security   (blz. 16). Wageningen Economic Research report 2022-052

Uit Rusland wordt vooral tarwe geëxporteerd, jaarlijks (voor de oorlog) circa 40 miljoen ton. Daarnaast is Rusland een grote kunstmestproducent en -exporteur. Het produceert kalium- fosfaat- en stikstofhoudende
meststoffen. Het produceert 50 miljoen ton meststoffen per jaar, 13% van het wereldwijde totaal.

In de EU gelden verschillende sancties tegen Rusland, zowel tegen personen als tegen de im- en export van bepaalde goederen*. De EUsancties sluiten voedselvoorraden en meststoffen uitdrukkelijk uit: er zijn
geen sancties op de Russische uitvoer van voedsel naar de wereldmarkt.

Vergelijking: Dit zelfde geldt bijvoorbeeld ook voor energie (gas). Voedsel en energie zijn cruciale basis-voorzieningen die zijn uitgesloten van de sancties. 

* rvo.nl/onderwerpen/landen-en-gebieden/rusland/sancties

De oorlog in Oekraïne heeft ervoor gezorgd dat het mondiale evenwicht in graanstromen verder is verstoord. De effecten van verstoring door de Corona crisis waren nog niet voorbij toen in februari de oorlog uitbrak.
Door de Corona maatregelen ontstonden er – net als bij andere grondstoffen- transportproblemen. Transport-middelen waren minder c.q beperkt beschikbaar en daarmee stegen de transport- en verzekeringskosten aanzienlijk. De oorlog in Oekraïne verergerden de
transport-problemen en daarmee werd ook de beschikbaarheid van granen verder verstoord.

Door de Graandeal zijn/waren de transporten via de Zwarte Zee vanuit een 3-tal Oekraïense havens weer mogelijk geworden. Toen de oorlog uitbrak lag de export volledig stil. Dat bracht onzekerheid met zich mee en dat heeft
effect op de graanmarkt en de -prijzen.

De deal bood perspectief voor de Oekraïense boeren, stabiliteit op de mondiale graanmarkt en droeg bij aan de voedselzekerheid. Oekraïense boeren verwierven dankzij de deal inkomsten die ze hard nodig hebben om zaden,
bestrijdingsmiddelen en kunstmest te kopen voor de volgende oogst. Ze konden hun granen die in opslag liggen verkopen en verkregen daarmee
weer opslagcapaciteit.

Deelname aan de Graandeal, die afgelopen jaar een aantal keren is verlengd, is per 17 juli 2023 door Rusland opgeschort. 

Het eerste schip dat onder de Graandeal de Zwarte Zee medio 2022 kon verlaten betrof een schip dat al sinds het uitbreken van de oorlog (in februari) tot het ingaan van de Graandeal (in juli) in de haven had gelegen.
Dit schip was al geladen met mais.

Het doel van de Graandeal is het vormen van een humanitaire corridor voor de export van granen, voedsel en kunstmest uit die regio met het oog op de
voedselzekerheid. Op de site van het Joint Coördination Centre* is precies na te lezen hoeveel schepen er gegaan zijn naar de arme(re) landen, zoals Egypte, Bangladesh en Soedan. Dit betreft tarwe voor hun dagelijkse
broodconsumptie. Voor deze landen is het van belang dat zij over deze grondstoffen kunnen beschikken en ze betaalbaar zijn. Daarnaast is van belang dat hoe meer grondstoffen beschikbaar zijn, hoe meer dat de prijs
voor granen drukt.
Indien er meer tarwe voor humaan gebruik in arme(re) landen nodig is, dan zal er in de toekomst meer tarwe verbouwd moeten worden. Het maken van een switch naar andere oogsten, t.w. die van tarwe voor humane consumptie, moet dan wel economisch rendabel zijn voor boeren.

Toelichting: sinds het openen van de graan corridor zijn de graanprijzen met circa 20-25% gezakt, dus zowel voor food als feed. M.a.w. dit maaktgranen meer betaalbaar, zeker ook voor de arme(re) landen. Daarom is/was het
belangrijk dat de graan corridor open blijft en zelfs uitgebreid wordt met meerdere havens, om het algemene prijsniveau te laten zakken en er meer granen beschikbaar zijn voor de wereldmarkt. Van groot belang is ook dat de Oekraïense boeren inkomsten verkrijgen door de export van deze grondstoffen zodat ze inkomsten verkrijgen en geld hebben voor zaaizaden, bestrijdingsmiddelen en kunstmest voor de nieuwe oogst.

Op 17 juli 2023 werd bekend dat Rusland deelname aan de Graandeal opschort, hetgeen meteen leidde tot een stijging van de graanprijzen met 2-5%.

* https://www.un.org/en/black-sea-grain-initiative/background

Net als bij andere grondstoffen heeft eerst de Coronacrisis en vervolgens de oorlog in Oekraïne voor ontwrichting in de handel gezorgd. Als gevolg van transportproblemen (beperkte beschikbaarheid) stegen transport- enverzekeringskosten. De oorlog verstoorde de graanmarkt verder, transportproblemen verergerden en de beschikbaarheid van granen werd beperkter. Hierdoor maakte graanprijzen ongekende pieken mee. De
graanprijs is nog niet op het niveau van vóór Corona, maar de prijzen zakten wel door de Graandeal (afgesloten juni 2022). Voor Corona was de prijs voor tarwe basis geleverd Rotterdam circa 160/170 euro. Door Corona en de logistieke problemen steeg de prijs naar € 220-250, vanwege de oorlog steeg de tarwe prijs naar € 420,- (hoogste prijs). Deze lagt eind maart 2023) ongeveer op € 270 geleverd Rotterdam en per medio juli 2023 op € 240. 
Op 17 juli 2023 werd bekend dat Rusland de Graandeal opschort, met als gevolg dat de prijzen met 2-5% omhoogschoten. 

De beschikbaarheid van granen en elke beperking in de logistieke keten zijn van invloed op de prijzen.